خاک ورزی حفاظتی

ابزار شخم در روزهای شروع کشاورزی، گسترش یافت و در ابتدا این وسیله توسط حیوانات کشیده می شد. ، این ابزار شامل یک تنه درخت بود که سطح خاک را بدون مخلوط کردن لایه های خاک، خراش می داد و یا به هم می زد.. در اواخر قرن هیجدهم بود که تکامل این وسیله به کمک آلمانی ها، هلندی ها و انگلیسی ها صورت گرفت ،و مردم را از مرگ حتمی نجات داد، زیرا تنها وسیله ای بود که به طور موثری توانست علف هرزی بنام Agropyron repens)quack grass) که تمام اروپا را پوشانده بودند و با ابزارهای متداول قابل کنترل نبودند را کنترل کند. از آنجا که این گاوآهن جدید، اروپا را از فقر و قحطی نجات داد، سعی بر استفاده بهینه از ادوات خاک ورزی کردند

 مبحث :

از لحاظ کلی 2 نوع خاک ورزی وجود دارد:

خاک ورزی سنتی و حفاظتی

خاکورزی سنتی:

ترکیبی است از خاکورزی اولیه و خاکورزی ثانویه که برای فراهم ساختن بستر بذر انجام می گیرد. خاکورزی اولیه در پائیز و در قالب یک سری شخم که در ادامۀ آن خاکورزی ثانویه (دیسک زنی ) در بهار ، انجام می گیرد. دیسک زنی با استفاده از یک ساقۀ ارتعاشی یا پردازندۀ خاک یا رتیواتور یا هرس دندانه فنری و دندانه میخی انجام می گیرد.

خاکورزی حفاظتی:

که خود شامل 2 تعریف میباشد:

یک تعریف از خاکورزی حفاظتی در بر گیرنده نظام شخم و کاشتی است که بعد از کاشت دست کم 30% پوشش سپس مانده های گیاهی را در سطح خاک نگهداری کند. پوشش باقیمانده می تواند گیاه مرتعی گیاه پوششی زمستانه ویا غلات دانه ریز یا گیاهان ردیفی باشد (پوش باقی مانده از روی سطح را می توان از روی وزن بقایای گیاهی محاسبه کرد.

تعریف دیگر: سیستم خاکورزی ای که تعدد عبور بر روی زمین به منظور آماده سازی زمین را کاهش داده و بقایای سطحی را به منظور حفاظت از خاک و از دست رفتن آب ، افزایش می یابد. این نوع خاکورزی شامل دیسک زنی ، چیزل زنی ، استفاده از ساب سویلر و پشته سازی وکشت بدون خاکورزی می باشد.

خاک ورزی حفاظتی به تازگی به عنوان نظامی تعریف شده که در آن پس مانده های گیاهی در سطح خاک نگهداری شده و یا سطح زبر و خشنی از خاک ایجاد می شود . این دو عمل به منظور کنترل فرسایش و حفظ رطوبت خاک صورت می گیرد.

در حال حاضر انواعی از خاک ورزی های حفاظتی برای جنبه های کاربردی و ارزیابی وجود دارد که بر حسب مقدار بقایای گیاهی باقیمانده در سطح خاک بعد از کاشت و نسبتی از سطح شخم زده می شود بیان می شود.

از جمله اولین آزمایشهای خاکورزی حفاظتی که در سال 1941 به طور توام در آمریکا و کانادا انجام گرفت استفاده از مالچ کاه و کلش به منظور کاهش فرسایش و افزایش ذخیره رطوبت در دیمزارهای مناطق نیمه خشک بود

پژوهشهای انجام شده نشان میدهد که با به کار بردن خاکورزی حفاظتی کاهش قابل ملاحظهای در فرسایش آبی و بادی قابل دستیابی است.

معمولا اقلیم و محصولات زراعی عمده سازگار دو عامل مهم در تعیین نواحی مدیریت خاکورزی هستند.

انواع شخم به منظور استفاده در حفاظت خاک :

شخم معمولی: استفاده از گاو اهن و دیسک و کولتیواتور و سپس کاشت و ماله زدن

شخم نواری: فقط قسمتی از زمین که قرار است بذر کاری شود شخم زده می شود بقیه قسمتهای زمین بدون شخم باقی گذاشته می شود.

شخم مالچی: قسمت زیادی از بقایای کاه و کلش گیاه در سطح زمین باقی گذاشته می شود تا لایه مالچی محافظ ایجاد کند.

شخم حداقل: کلیه عملیات شخم و بذر کاری و تهیه زمین با حداقل عبور تراکتور از زمین صورت می گیرد.

هدف از انجام عملیات مدیریت  های خاک حاصلخیز نگه داشتن و حفظ ساختمان خاک است حاصلخیز بودن خاک یعنی تولید بیشتر و پوشش گیاهی مناسب و به حداقل رساندن اثر مخرب قطرات باران و روان آب و باد .چنین خاکهایی معمولا دارای ساختمان پایدار و دانه ای بوده و در اثر عملیات کشاورزی از نفوذ پذیری ان کاسته نمی شود بنابراین حاصلخیزی خاک را باید به عنوان کلیه حفاظت خاک تلقی کرد.

روابط مطلوب اب و خاک در تعریف خاک ورزی حفاظتی به مدیریت خاک ورزی در رابطه با بقایای گیاهی و ناهمواریهای سطح خاک بستگی دارد تا بدین ترتب نفوذ و پخش مجدد آب در خاک را بهبود ببخشد و تبخیر را کاهش دهد.

مزایای خاکورزی حفاظتی نسبت به خاکورزی سنتی :

*افزایش نگهداری رطوبت خاک

*افزایش جذب

*افزایش مقدارمواد آلی خاک

*افزایش حفاظت از سطح خاک با استفاده از بقایای محصولات

* کاهش هزینه ها در واحد سطح

*کاهش تراکم

مشکلات حاصل از خاکورزی حفاظتی:

*سرعت تراکتور باید بیش از 5 کیلو متر بر ساعت باشد تا زمین را با تأ ثیر بیشتری شخم کند و به تأ ثیر پشته سازی مطلوبی برسد.

*خروج نیتروژن توسط دنیتریفیکاسیون یک مشکل بالقوه می باشد .رطوبت زیاد بقایای سطحی  وجرم مخصوص کاهش یافته که خاکورزی خاکورزی موجب می شوند ، برای دنیتریفیکاسیون مساعد تر می باشند .

*باکاهش در هم آمیختگی خاک ، از پتاسیم و فسفردر کشت های ردیفی استفاده می شود . پتاسیم در خاک هایی که به راحتی فشرده می شوند ، مهم می باشد .

*از آهک بعنوان مادۀ لازم در آزمایشات خاک به منظور جلوگیری از ایجاد یک لایۀ اسیدی سطحی که می تواند فعالیت علف کش ها ، گسترش ریشه و قابلیت استفاده از مواد غذایی را کاهش دهد ؛ استفاده می شود.

*شخم بوسیلۀ چیزل بیشتر خار وخاشاک گیاهی و عوامل بیماری زا را در خاک سطحی ؛ باقی می گذارد . بنابراین ممکن است که بافت های جوان تنها چند روز پس از کشت در معرض هجوم عوامل زا قرار بگیرند که نتیجۀ آن تحمل کم وگیاهان ناقص می باشد.

 شرایط و اصول خاک ورزی حفاظتی

باید مراقبت هایی به منظور اطمینان از انجام کامل خا کورزی ، انجام گیرد. نقص در کار موجب بهم زدگی ، بی حاصلی و بی ثمرگی خاک می شود.

*اگرعمق خاکورزی برای بهم زدن وخورد شدن (شکستن سنگ به قطعات کوچکتر ) مناسب نباشد . باید از بولدوزر برای برای از بین بردن سنگها استفاده شود .

*خاکورزی شدید در خاک های سنگلاخی ممکن است منجر به ایجاد یک لایۀ سنگی شود که باید از ایجاد آن جلو گیری نمود ودر صورت ایجاد ، باید آن را از بین برد.

*خاکورزی با انجام زهکشی یا خشک کردن زمین ، آسان می شود . چرا که در صورت مرطوب بودن خاک یاخاک تحت الارض ، شخم نمی تواند چندان مفید واقع شود.

*شخم تابستانه از آنجا که مطمئن ترین روشی است که بعلت وجود خورشید وجریان هوا علف هرزی در خاک موجود نیست وخاک تمیز است ؛ مفید می باشد.

*عملیات خاکورزی در طی تابستان موثر و مطلوب انجام می گیرد و از اینرو باید از یک الگو پیروی نمود.

*همیشه خاک در حال خاکورزی است چرا که توسط نیروی ثقل به سمت پایین حرکت می کند. این نوع حرکت خاک ، فرسایش خاکورزی نامیده می شود که نتایج آن ، ایجاد تپه های رسی و نمودار شدن سنگها می شود.

*امتناع از خاکورزی پائیزه ، می تواند تا حد زیادی فرسایش خاک را تحت کنترل درآورد.

*استفاده از گاوآهن چیزل در پاییز می تواند 40% تا 70% بقایای سویا و30% تا 50% بقایای ذرت را دفن کند.

محدودیت ها:

*سنگ هایی که در زیر زمین وجود دارند ، مانع انجام عملیات خاکورزی می باشند و از اینرو در این زمین ها ، کار بطور ناقص انجام می گیرد.

*زمین های سنگلاخ ممکن است منجر به تخریب تجهیزات شوند.

*در مواقع مواجهه با خاک های مرطوب ،یخ زده، سنگدار یا بسیار خشک ، تأ ثیر خاکورزی کاهش می یابد.

*در برخی موارد ، عمق کارممکن است . با توجه به خاکورزی در خاک سنگ دار نباشد.

*دربرخی موارد ممکن است حداکثر خاکورزی در شرایط مطلوب گیاهی ،؛ جواب ندهد.

*با رواج تراکتور و دیگر ادوات خاکورزی ، توانایی انجام خاکورزی و بهم زدن خاک ، افزایش یافته است که این موجب نگرانی دربارۀ تنزل ، تراکم و فرسایش خاک می شود.

*خاکورزی همچنین ، موجب کاهش حاصلخیزی خاک و کاهش تعداد کرمهای خاکی شده و فرسایش خاک و خروج کربن را تشدید می کند.

*خاکورزی همچنین ، منجر به د فن بقایای محصول و تخریب خاکدانه شده که به حرکت ذرات سست کمک می کند . و بسیاری از روزنه های ممتد که در جذب آب مهم هستند را از بین می بر د.